Gwinty calowe, znane także jako imperialne, to system stosowany przede wszystkim w krajach anglosaskich, takich jak USA i Wielka Brytania. Różnią się one od powszechnie wykorzystywanych w Europie gwintów metrycznych przede wszystkim jednostką miary. W przypadku gwintów calowych wymiary określane są bowiem w calach, a nie milimetrach.
Znajomość specyfiki gwintów calowych ma kluczowe znaczenie przy pracy z maszynami importowanymi, konserwacji urządzeń przemysłowych czy realizacji projektów wymagających precyzyjnego wiercenia i gwintowania.
Typowe gwinty calowe dzielą się głównie na dwa podstawowe rodzaje: UNC (Unified National Coarse) – o grubym skoku oraz UNF (Unified National Fine) – o drobnym skoku. Spotkać można również odmiany takie jak UNEF (Ultra Fine) czy gwinty rurowe NPT i BSP, które stosowane są w instalacjach hydraulicznych bądź pneumatycznych.
Gwinty calowe są powszechnie wykorzystywane w branży motoryzacyjnej, lotniczej, a także w przemyśle ciężkim, gdzie wymagana jest zgodność z amerykańskimi standardami.
Dobór odpowiedniego typu gwintu calowego zależy od zastosowania – UNC wykorzystywane są w połączeniach wymagających dużej wytrzymałości. Natomiast UNF zapewniają lepsze trzymanie w cienkich ściankach lub delikatniejszych materiałach.
Określanie wymiarów gwintów calowych opiera się na dwóch kluczowych parametrach: średnicy zewnętrznej oraz liczbie zwojów na cal (TPI – threads per inch).
Przykładowo gwint 1/2″-13 UNC ma średnicę zewnętrzną 0,5 cala i 13 zwojów na cal. W przypadku UNF ta sama średnica może mieć więcej zwojów, np. 20. To oznacza drobniejszy gwint.
Wymiary gwintów calowych nie są intuicyjne dla użytkowników przyzwyczajonych do systemu metrycznego. Dlatego istotne jest korzystanie z odpowiednich narzędzi pomiarowych oraz tabel przeliczeniowych. W codziennej praktyce przemysłowej, a szczególnie w obróbce CNC, nieprecyzyjny dobór może skutkować nieprawidłowym dopasowaniem elementów lub uszkodzeniem detalu.
W celu ułatwienia pracy technikom, inżynierom czy operatorom maszyn stosuje się gotowe tabele gwintów calowych. Zawierają one zestawienia najczęściej wykorzystywanych wymiarów i parametrów. Tabela obejmuje zazwyczaj dane takie jak: średnica nominalna, liczba zwojów na cal (TPI), skok gwintu, głębokość otworu pod gwint oraz średnica otworu wstępnego do wiercenia.
Takie zestawienia są niezbędne podczas przygotowania do gwintowania, doboru odpowiedniego wiertła oraz narzędzi skrawających. Dzięki nim można łatwo zidentyfikować dany gwint i zastosować odpowiednią metodę jego wykonania – co jest nieodzowne w pracy z elementami importowanymi lub projektami opartymi na dokumentacji w systemie imperialnym.
Tabele te pozwalają również uniknąć błędów montażowych, które mogłyby prowadzić do uszkodzenia gwintu lub utraty szczelności połączenia. W wielu przypadkach stanowią podstawowe narzędzie codziennej pracy w warsztatach i działach utrzymania ruchu.
